"Μετάξι"

Ανάμεσα στα βιβλία που είχα δηλώσει πως θα διάβαζα κατά τις πασχαλινές αργίες ("Λέω να διαβάσω..."), ήταν και η νουβέλλα "Μετάξι", η οποία έκανε γνωστό το όνομα του Αλεσσάντρο Μπαρίκκο σε όλον τον κόσμο. Έγραφα τότε, μεταξύ άλλων: "Δεν γωρίζω πολλά για το περιεχόμενο αλλά η εκτίμησή μου στον συγγραφέα σχεδόν με υποχρεώνει να το διαβάσω (...) Αυτό που έχει σημασία είναι ότι ο Μπαρίκκο είναι πραγματικός τεχνίτης της διήγησης, οπότε σίγουρα θα περάσω ευχάριστα την ώρα μου μαζί του". Ειλικρινά, δεν διαψεύστηκα. 

Ήταν εξίμιση το πρωί, ξημέρωμα Μεγάλου Σαββάτου, όταν βγήκα ν' αράξω στην βεράντα με τον καφέ μου και το "Μετάξι" στα χέρια. Στις εφτά και είκοσι, κλείνοντας το βιβλίο, ήμουν σίγουρος ότι είχα απολαύσει ένα από τα ωραιότερα πρωινά της ζωής μου. Παρ' ότι μιλάμε για ένα κείμενο που απλώνεται σε μόλις 105 αραιογραμμένες και με μεγάλα γράμματα σελίδες, δυσκολεύομαι να γράψω τι ήταν τελικά αυτό που διάβασα κι ας λένε πως πρόκειται για ερωτική ιστορία. Μπορώ, όμως, να σας διαβεβαιώσω ότι διάβασα ένα πραγματικό κομψοτέχνημα, το οποίο με υποχρέωσε να υποκλιθώ στον συγγραφέα.

Το θέμα είναι απλό, για να μη πω απλοϊκό. Η ιστορία αρχίζει σε κάποιο χωριό της Γαλλίας, στα μέσα του 19ου αιώνα. Αλλά ας αφήσω τον ίδιο τον Μπαρίκκο να μιλήσει:

Ο Μπαλνταμπιού ήταν ο άνθρωπος που πριν από είκοσι χρόνια ήρθε στο χωριό, πήγε κατευθείαν στο γραφείο του δημάρχου, μπήκε χωρίς να βάλει να τον αναγγείλουν, ακούμπησε πάνω στο γραφείο του ένα μεταξωτό σάλι στο χρώμα του ηλιοβασιλέματος και τον ρώτησε:
- Ξέρετε τι είναι αυτό;
- Γυναικεία πράματα.
- Λάθος, είναι αντρικά: λεφτά.
Ο δήμαρχος έβαλε να τον πετάξουν έξω. Εκείνος έστησε ένα μεταξουργείο κάτω στο ποτάμι, ένα μεγάλο υπόστεγο για την εκτροφή των μεταξοσκώληκων δίπλα στο δάσος, κι ένα εκκλησάκι αφιερωμένο στην Αγία Αγνή στο σταυροδρόμι για τη Βιβιέρ. Προσέλαβε καμμιά τριανταριά εργάτες, έφερε από την Ιταλία μια μυστηριώδη ξύλινη μηχανή όλο τροχούς και γρανάζια και δεν ξανάπε τίποτα για επτά μήνες. Μετά ξαναπήγε στο δήμαρχο και ακούμπησε πάνω στο γραφείο του, καλοτακτοποιημένα, τριάντα χιλιάδες φράγκα σε χαρτονομίσματα.
- Ξέρετε τι είναι αυτά;
- Λεφτά.
- Λάθος. Είναι η απόδειξη πως είστε μαλάκας.
Έπειτα τα ξαναπήρε, τα έβαλε σε μια τσάντα κι έκανε να φύγει.
Ο δήμαρχος τον σταμάτησε.
- Τι διάολο θα έπρεπε να κάνω;
- Τίποτα, και θα είστε ο δήμαρχος ενός πλούσιου χωριού.
Πέντε χρόνια αργότερα το Λαβιλλεντιέ είχε επτά μεταξουργεία κι είχε γίνει ένα από τα κυριότερα ευρωπαϊκά κέντρα σηροτροφίας και μεταξοκλωστικής. Δεν ανήκαν όλα στον Μπαλνταμπιού. Διάφοροι πλούσιοι και γαιοκτήμονες της περιοχής τον ακολούθησαν σ' αυτή την περίεργη επιχειρηματική περιπέτεια. Στον καθένα τους ο Μπαλνταμπιού αποκάλυψε, χωρίς πρόβλημα, τα μυστικά του επαγγέλματος. Αυτό τον διασκέδαζε πολύ περισσότερο από το να κάνει λεφτά με ουρά: να διδάσκει και να έχει μυστικά να διηγηθεί. Τέτοιος άνθρωπος ήταν.

Όταν κάποια εποχή οι μεταξοσκώληκες της Ευρώπης αλλά και της Μέσης Ανατολής προσβάλλονται από μια σοβαρή ασθένεια, ο Μπαλνταμπιού έχει μια πρωτοποριακή -για την εποχή- ιδέα: προτείνει στους άλλους σηροτρόφους της περιοχής να μοιραστούν τα έξοδα και να στείλουν τον 32χρονο -και φρεσκοπαντρεμένο- Ερβέ Ζονκούρ να φέρει κουκούλια από την Ιαπωνία, όπου βγαίνει το καλύτερο μετάξι του κόσμου. Όμως, επειδή η Ιαπωνία απαγορεύει αυστηρά την εξαγωγή κουκουλιών, μεταξιού και μεταξωτών, τα κουκούλια θα πρέπει να αγοραστούν κρυφά και να βγουν λαθραία από την χώρα. Πράγματι, ο Ζονκούρ φτάνει στον προορισμό του και συναντιέται με τον αρχηγό ενός χωριού, ο οποίος δέχεται να συνεργαστεί. Μόνο που ο γάλλος ερωτεύεται μια από τις γυναίκες τού αρχηγού...

Παρά το απρόσμενο φινάλε της, η ιστορία είναι απλή και σύντομη. Ποιός είπε, όμως, ότι η τέχνη πρέπει να έχει πολυσύνθετα θέματα για να είναι μεγάλη; Ποιός είπε πως χρειάζονται εκατοντάδες σελίδων για να γραφτεί κάτι αριστουργηματικό; Ο Μπαρίκκο αναδεικνύεται σε έναν εξαιρετικό χειριστή του λόγου, ο οποίος έχει την δυνατότητα να πάρει μια απλή ιστορία και, με λίγα λόγια, να την μεταμορφώσει σε αληθινό διαμαντάκι. Άλλωστε, στον κοφτό, περιεκτικό και συμπυκωμένο του λόγο δεν περισσεύει ούτε μια λέξη: οι 105 αραιογραμμένες σελίδες χωρίζονται σε...65 κεφάλαια, μερικά από τα οποία δεν ξεπερνούν τις 10 γραμμές!

Δεν χρειάζεται να πω περισσότερα. Το γεγονός ότι το "Μετάξι" έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από τριάντα γλώσσες μιλάει από μόνο του. Πρωτοκυκλοφόρησε στην Ιταλία το 1996 και στην Ελλάδα το 1997, από τις εκδόσεις Πατάκη. Στα χέρια μου έχω την δέκατη όγδοη ανατύπωση του 2010, για την οποία πλήρωσα 7,65 ευρώ (8,50 μείον 10%) και θεωρώ αυτονόητο ότι πρέπει να υποστείτε αυτή την γελοία δαπάνη προκειμένου να αποκτήσετε αυτό το βιβλίο (αν δεν το έχετε ήδη στην βιβλιοθήκη σας).