Πνευματικά δικαιώματα δεν υπάρχουν. Οι ιδέες πρέπει να κυκλοφορούν ελεύθερα. Άρα...
... η αντιγραφή όχι απλώς επιτρέπεται αλλά είναι και επιθυμητή, ακόμη και χωρίς αναφορά της πηγής!

Η γλώσσα κόκκαλα τσακίζει

- "Ο λόγος που μ' άφησες έξω από την υπόθεση", είπε ήσυχα, "ήταν ότι νόμισες πως η αστυνομία δεν θα πίστευε ότι σκέτη περιέργεια μ' έσπρωξε να κατέβω εκεί κάτω χτες το βράδυ. Θα υποψιάζονταν ίσως ότι είχα κάποιον ύποπτο λόγο και θα με σφυροκοπούσαν μέχρι να σπάσω".
- "Πώς ξέρεις αν δεν σκέφτηκα το ίδιο πράγμα;"
- "Οι αστυνομικοί είναι κι αυτοί άνθρωποι", είπε ξεκάρφωτα.
- "Έχω ακούσει ότι σαν τέτοιοι ξεκινάνε".

[Ραίημοντ Τσάντλερ, "Αντίο, γλυκειά μου", εκδόσεις Λυχνάρι, 1990 (σελ.: 54)]

1 Ιουνίου 2012

Το τέλος τού καπιταλισμού (;!)

Ακούμε συχνά να γίνονται συγκρίσεις ανάμεσα στην σοβούσα καπιταλιστική κρίση και σε προηγούμενες, κυρίως δε με εκείνη του 1929. Αν και όλες οι αναλύσεις συμφωνούν ότι η τρέχουσα κρίση είναι μεγαλύτερη από κάθε προηγούμενη, η δική μου εκτίμηση είναι περισσότερο ακραία: η τωρινή κρίση δεν είναι δυνατόν να συγκριθεί με καμμία προγενέστερη. Όχι μόνο επειδή το μέγεθος και οι επιπτώσεις της είναι ασύγκριτα μεγαλύτερα αλλά επειδή αυτή η κρίση έχει μια ριζική διαφορά από όλες τις παλαιότερες: τούτη την φορά επλήγη η κολώνα τού καπιταλισμού, οι τράπεζες.

Η κατάσταση σήμερα είναι τόσο τραγική για τον καπιταλισμό ώστε για πρώτη φορά αισθάνονται τόσο πολύ δικαιωμένοι όσοι διατείνονται ότι πλησιάζει το τέλος του. Βέβαια, για το τέλος τού καπιταλισμού έχουν μιλήσει ο Μαρξ (πριν ενάμιση αιώνα), ο Λένιν (πριν έναν αιώνα), ο Κάστρο (πριν μισό αιώνα) κι άλλοι πολλοί, αλλά μέσα στα λόγια τους υπήρχε -σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό- και η ελπίδα πως θα συνέβαινε κάτι τέτοιο. Σήμερα δεν πρόκειται περί ελπίδας πλέον. Είναι απλώς διαπίστωση. Κι επειδή σε τούτο το ιστολόγιο δεν συνηθίζουμε τα τσιτάτα, ας δώσουμε μερικές εξηγήσεις.

Πριν ξεκινήσουμε, ας βάλουμε ένα χρήσιμο χρονικό ορόσημο: 15 Σεπτεμβρίου 2008. Είναι η ημέρα η οποία θεωρείται ως απαρχή τής τρέχουσας καπιταλιστικής κρίσης, μιας κι εκείνη την ημέρα κηρλυχθηκε σε πτώχευση η Lehman Brothers. Επίσης, ας έχουμε κατά νου ότι η Lehman Brothers πτώχευσε επειδή βρέθηκε εκτεθειμένη σε τοξικά προϊόντα ύψους 600 δισ. δολλαρίων (σκάρτα 480 δισ. ευρώ).

Με την πτώση τής Lehman Brothers, σύσσωμος ο καπιταλιστικός κόσμος συγκλονίστηκε. Βλέπετε, όλοι ήξεραν ότι η χρεωκοπία τής Lehman Brothers ήταν απλώς ένα απόστημα που άνοιξε ενώ η πραγματική πληγή ήταν πολύ μεγαλύτερη και σύντομα θα άρχιζε να πυορροεί. Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα άρχισαν να ανακοινώνονται μέτρα ανάσχεσης της κρίσης, η οποία απειλούσε να εξαπλωθεί σε ολόκληρο τον κόσμο. Όμως, όλα τα φάρμακα που τέθηκαν στην διάθεση του βαρειά άρρωστου καπιταλισμού απεδείχθησαν τόσο αποτελεσματικά όσο η ασπιρίνη στο εγκεφαλικό. Μετά από σχεδόν 4 χρόνια "θεραπείας", η κατάσταση του ασθενούς έχει επιδεινωθεί δραματικά:

(1) Τότε (δηλαδή στις 15 Σεπτεμβρίου 2008), εκτός από την Lehman Brothers, υπήρχαν μεν και κάποια άλλα χρηματοπιστωτικά μαγαζιά σε δεινή κατάσταση (π.χ. Citibank, Freddie Mac, Morgan Stanley κλπ) αλλά το "σύστημα" εξακολουθούσε να δουλεύει κι έδειχνε να διαθέτει τους απαραίτητους αποσβεστήρες των αναμενομένων κραδασμών. Σήμερα, ολόκληρος ο πλανήτης δονείται με το φάσμα τής χρεωκοπίας όχι μόνο να πλανάται πάνω από εκατοντάδες τράπεζες σε όλες τις ηπείρους αλλά και να χτυπάει την πόρτα ολόκληρων κρατών.

(2) Η κοιτίδα τού καπιταλισμού, οι Ηνωμένες Πολιτείες, έχουν πάψει να αποτελούν ασφαλές στήριγμα. Η χώρα η οποία κάποτε διέθετε απεριόριστα κεφάλαια για την παλινόρθωση του καπιταλιστικού κόσμου μετά την λαίλαπα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, σήμερα μοιάζει ζαλισμένη. Τα στοιχεία που δημοσιεύει η ίδια η κυβέρνηση των ΗΠΑ σχετικά με την πορεία τού ομοσπονδιακού ελλείμματος είναι αποκαλυπτικά: από 161 δισ δολλάρια κατά το 2007, το έλλειμμα ανέβηκε σε 459 δισ. το 2008 και άγγιξε το 1,5 τρισεκατομμύριο κατά το 2009, μένοντας από τότε σταθερά γύρω στο 1,3 τρισ. κάθε χρόνο. Κάπως έτσι, το χρέος των ΗΠΑ αναμένεται εφέτος να πλησιάσει τα 16,5 τρισ., αυξημένο κατά 65% σε σχέση με το 2008. Με τέτοια χάλια πλέον, οι ΗΠΑ δεν μπορούν ούτε σκέψη να κάνουν για οποιαδήποτε αύξηση δαπανών θα μπορούσε να τονώσει την παραπαίουσα οικονομία.

(3) Τότε, όταν πάρθηκαν τα πρώτα μέτρα ανάσχεσης της κρίσης, οι λαϊκές αντιδράσεις ήσαν περιορισμένες, κυρίως ανάμεσα στους φτωχοδιάβολους των ΗΠΑ που έβλεπαν να χάνουν τα σπίτια τους. Σήμερα, με την παγκόσμια καταιγίδα μέτρων κοινωνικής αναλγησίας, εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπων σε ολόκληρο τον κόσμο επαναστατούν εκφράζοντας την δυσαρέσκειά τους είτε στις κάλπες είτε στους δρόμους.

(4) Μέχρι τότε, το βασικό παιχνίδι των κεντρικών τραπεζών σ' όλον τον κόσμο ήταν η ρύθμιση της κυκλοφορίας τού χρήματος, κυρίως μέσω της αυξομείωσης των επιτοκίων. Με το ξέσπασμα της κρίσης, όμως, η αποτελεσματικότητα αυτού του εργαλείου απεδείχθη μηδαμινή. Έτσι, προκειμένου να συγκρατήσουν την επαπειλούμενη κατάρρευση των μονοπωλίων, οι τέσσερις μεγαλύτερες κεντρικές τράπεζες του πλανήτη (η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η πολιτειακή Fed, η Bank of Japan και η Bank of England) έχουν αποδυθεί σε ένα δίχως ιστορικό προηγούμενο όργιο εκτύπωσης χρήματος. Κι όμως, όλο αυτό το φρεσκοκομμένο χρήμα φαίνεται να εξαφανίζεται σε κάποιο αόρατο πηγάδι δίχως πάτο.

Σε όλα αυτά, δεν πρέπει να ξεχνάμε να συνυπολογίσουμε δυο σημαντικά δεδομένα. Πρώτον: τότε οι παραπαίουσες τράπεζες βρίσκονταν αποκλειστικά στις ΗΠΑ, ενώ σήμερα όλες οι χώρες τού κόσμου έχουν προβληματικές τράπεζες (δείτε την πρόσφατη περιπέτεια των ελληνικών συνεταιριστικών τραπεζών και τις τελευταίες εξελίξεις στο ισπανικό τραπεζικό σύστημα). Και, δεύτερον, τότε -υποτίθεται πως- υπήρχε κάποιο οπλοστάσιο μέτρων θεραπείας, το οποίο σήμερα έχει εφαρμοστεί σχεδόν στο σύνολό του κι έχει αποδειχθεί απολύτως ανεπαρκές.

Μετά από όσα αναφέραμε, θεωρώ πως δεν έχουν άδικο όσοι υποστηρίζουν ότι ο καπιταλισμός όχι απλώς είναι βαρύτατα ασθενής αλλά δεν έχει ελπίδα ανάνηψης. Στην σκέψη τής ευτυχίας ότι πρόκειται να βιώσουμε το τέλος τού καπιταλισμού, θα συμφωνήσω μαζί τους με όλη μου την καρδιά. Άντε, με το καλό και καλά σαράντα!

7 σχόλια:

spiral architect είπε...

...Άντε, με το καλό και καλά σαράντα!

Aυτό βέβαια σημαίνει καταστροφή κεφαλαίων και ανθρώπων για μελλοντική επανεκκίνηση.
Το ζήτημα είναι να μην γίνει επανεκκίνηση με το υπάρχων λειτουργικό σύστημα (καπιταλισμός) αλλά να φροντίσουμε να εγκαταστήσουμε νέο.(σοσιαλισμός)

Δημήτρης είπε...

Ο καπιταλισμός μπορεί να μας αφήσει χρόνους. Δεδομένης όμως της έλλειψης ταξικής συνείδησης και κοινωνικών αγώνων, και της μονοπωλιακής δομής της οικονομίας, το ερώτημα είναι τι θα τον διαδεχτεί. Θα έρθει η Δημοκρατία ουρανοκατέβατη? Μάλλον όχι. Θα έρθει ίσως ένα σύστημα που θα φροντίζει υπέρ των λαϊκών αναγκών (του 1% όμως).

Unknown είπε...

φίλε μου μπορεί το μπαλόνι να έσκασε στον τριτογενή τομέα της παραγωγής (τράπεζες) αλλά σίγουρα η αιτία βρίσκεται στον πρωτογενή τομέα (Βιομηχανία)...

Το 1929 θυμίζω όπως και σε κάθε μεγάλη κρίση του καπιταλιστικού συστήματος το φαινόμενο της εκδήλωσης της κρίσης γίνεται στις τράπεζες...

αν μελετήσεις καλύτερα τον μαρξ θα δεις πως η υλική παραγωγή γίνεται στην βιομηχανία κι όχι στις τράπεζες...

Bill είπε...

Φίλε μου ελπίζω να είναι το τέλος του καπιταλισμού και όχι της ανθρωπότητας. Αμήν!!

WILDROSE είπε...

Σωστα αυτα που λες αλλα εχω μια παρατηρηση.Ολος αυτος ο κοσμος που πλητεται δεν εχει συνδεσει τη λυση των προβληματων του με το σοσιαλισμο.Ουτε στις ανεπτυγμενες καπιταλιστικες χωρες ουτε στις χωρες τις πιο φτωχες.Αυτο ειναι ενα κενο ,μια αδυναμια που ο καπιταλισμος την εκμεταλευεται εξυπνα.Ο κοσμος συνδεει τη λυση των προβληματων του με μια καλυτερη διαχειρηση του υπαρχοντος συστηματος .Ετσι ο καπιταλισμος παιζει με την εναλλαγη διαφορων προσωπων και φυσικα κερδιζει χρονο .Επιπλεον μαλλον εχει σαν εφεδρειες τις πτωχες οικονομικα χωρες που ισως αποτελουν το πλανο Β στην κριση .
Το σιγουρο ειναι οτι δεν αντιμετωπιζει προβλημα αμφισβητησης της υπαρξης του συνειδητα.
φιλικα Ιακωβος

teddygr είπε...

Αν και έχω ως αρχή να μη σχολιάζω σχόλια αναγνωστών, σήμερα δεν μπορώ να αποφύγω τον πειρασμό:

@ spiral architect: (α) Η καταστροφή των υπερσυσσωρευμένων κεφαλαίων είναι αναπόφευκτη ακόμη και μέσα στον καπιταλισμό, εφ' όσον η επιδίωξη του κέρδους οδηγεί σε παραγωγή αγαθών άσχετη με τις ανάγκες των καταναλωτών. (β) Ιστορικά, πάντοτε οι "επανεκκινήσεις" γίνονται με κάτι καινούργιο. Σύστημα που ανατράπηκε, ποτέ δεν επανήλθε. Τώρα, βέβαια, το τι θα είναι αυτό το καινούργιο σηκώνει πολλή συζήτηση.

@ Δημήτρης: Ουρανοκατέβατο δεν έρχεται τίποτε. Συνεπώς, ο λαός είναι υποχρεωμένος να φροντίσει για την αναπλήρωση του κενού, μιας κι η φύση απεχθάνεται το κενό. Όσο για το "Τί να κάνουμε;", απαντά ο Λένιν με το ομώνυμο έργο του ("Άπαντα", τόμος 6 - κυκλοφορεί και ως ξεχωριστό βιβλιαράκι)

@ DemetrioX: Δεν βλέπω πού διαφωνούμε! Σαφώς και το πρόβλημα της καπιταλιστικής δομής βρίσκεται στην μη ορθολογική παραγωγή (δες και παραπάνω σχόλιο). Όμως, επιμένω στον χαρακτηρισμό τού τραπεζικού συστήματος ως "κολώνα τού καπιταλισμού", εφ' όσον ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλιστικός ιμπεριαλισμός έχει αναγάγει αυτό το σύστημα σε κεντρικό διαχειριστή του.

@ EPIKOUROS: Σωστό. Ο καπιταλισμός χαρακτηρίζεται από εξαιρετική ευλυγισία και ικανότητα προσαρμογής. Κανείς δεν είπε ότι η ανατροπή του είναι εύκολη.

Ανώνυμος είπε...

Ο καπιταλισμός έχει, όπως γράφεις, αποτύχει πολλές φορές στο παρελθον και είναι πολύ πιθανό να αποτύχει και στους επόμενους μήνες. Ομως, παρά τις αποτυχίες του, παραμένει το κυρίρχο σύστημα κοινωνικής οργάνωσης γιατί υποστηρίζεται από τους ισχυρούς του κάθε κοινωνικού σχηματισμού.
Αντίθετα ο σοσιαλισμός μια φορά απότυχε και ακόμα να σηκώσει κεφάλι.

ΓΚ